در ادامه گامِ 13 تحلیل بنیادی که در آن به تشریح نسبت های فعالیت پرداختیم به سراغ تعریف مفصل نسبت های سودآوری می پردازیم ؛ نسبت های سودآوری زیرمجموعه و جزئی از نسبت های مالی است که میزان سود حاصل از یک شرکت را در قالبهای مختلف نشان میدهد. به عبارت دیگر این نسبت ها، توانایی شرکت برای تولید درآمد مرتبط با عملکرد و سود سهام، دارایی‌های ترازنامه، هزینه‌های عملیاتی و سهام را اندازه‌گیری میکند. در حقیقیت هدف اصلی واحد تجاری کسب سود است نسبت هایی که سودآوری را میسنجند، نقش بسزایی در تصمیم گیری مدیریت برای راهبری واحد تجاری ایفا میکنند برای سنجش سودآوری میتوان از نسبت های زیر استفاده نمود.
۱– نسبت بازده فروش
نسبت بازده فروش به ارزیابی رابطه سود خالص و فروش میپردازد هر چه نرخ بازده فروش بالاتر باشد، مبالغ حاصل از فروش، سود بیشتری را عاید واحد تجاری ساخته و مبلغ فروش کمتری صرف هزینه ها میشود.
۲ – نسبت بازده کل داراییها (ROA)
این این نسبت موفقیت واحد تجاری در استفاده از دارایی های خود جهت کسب سود و تأثیر دارایی ها در ایجاد سودخالص را می سنجد، اعتبار دهندگان به شرکت پول قرض داده اند و بهره ای که آنها دریافت میکنند در واقع همان بازده سرمایه گذاری آن ها میباشد؛ در حقیقت این نسبت نشان دهنده آن است که شرکت چگونه از منابع و دارایی تحت اختیار خود برای کسب سود، بهره برده و برای سرمایه‌گذاران و اعتباردهندگان خود بازدهی ایجاد کرده است، نسبت بازده داراییها می‌تواند شاخص نهایی برای ارزیابی کفایت و کارایی مدیریت شرکت باشد. هر چه این نسبت بزرگتر باشد مطلوبیت بیشتری حاصل شده است.
۳- نسبت بازده حقوق صاحبان سهام عادی (ROE)
این نسبت رابطه بین سود (زیان) ویژه و سرمایه گذاری سهامداران عادی در واحد تجاری را بیان میکند؛ در حقیقت نسبت بازده حقوق صاحبان سهام عادی به معنی اندازه گیری چگونگی استفاده مؤثر یک تجارت از ارزش سهام سهامداران است. به عبارت دیگر نشان دهنده‌ی میزان سود خالص برای شرکت از هر یک ریال حقوق صاحبان سهام میباشد
برای محاسبه این نسبت ابتدا سود سهام ممتاز را از سود ویژه کسر میکنیم این محاسبه سود خالص را نشان میدهد که تنها برای صاحبان سهام عادی قابل تقسیم بوده و برای محاسبه نسبت فوق مورد نیاز است.
4- سود هر سهم عادی (EPS)
سود هر سهم عادی شاید کاربردی ترین رقمی است که در میان آمار و ارقام صورت های مالی به چشم میخورد. سود هـر سهم مقدار سود خالص متعلق به هر سهم عادی را نشان میدهد. در محاسبه این نسبت سود سهام ممتاز میبایست از سود خالص کسر گردد که این امر بدلیل اولویت سهامداران ممتاز در دریافت سود سهام میباشد.
5- نسبت قیمت به سود
نسبت قیمت به سود عبارت است از نسبت قیمت بازار هر سهم عادی به سود هر سهم عادی، این نسبت در ارزیابی تصمیمات مربوط به خرید، نگهداری و فروش سهام واحد تجاری نقش عمده ای ایفا میکند.
هرچقدر نسبت قیمت به سود سهام بالاتر باشد، ریسک تنزیل قیمت بازار سهام بالاتر است، در حقیقت اغلب سرمایه گذاران افزایش سریع و نا بهنگام در نسبت قیمت به سود سهام را نشانه ای برای فروش آن سهام تفسیر می نماید.
6- نسبت بازده سود سهام عادی
این نسبت عبارت است از نسبت سود تقسیمی هر سهم عادی به قیمت بازار آن، این نسبت درصد ارزش بازار سهام را که سالانه به عنوان سود سهام به سهامداران مسترد میگردد و برای سهامداران از اهمیت بسزایی برخوردار است اندازه گیری مینماید.
7- نسبت حاشیه سود
نسبت حاشیه سود به معنای میزان سود حاصل از هر واحد فروش را به شکل درصدی نشان میدهد که به سه نوع مختلف تقسیم میشود که هر کدام از آن ها برای تشخیص میزان سوداوری شرکت به درصد میباشد، از جمله فرمول های حاشیه سود میتوان به نسبت حاشیه سود عملیاتی، نسبت حاشیه سود ناخالص و نسبت حاشیه سود خالص اشاره نمود. برای درک بهتر این نسبت ها لازم است که ابتدا با سود عملیاتی، ناخالص و خالص بپردازیم و با نحوه محاسبه آنها آشنا شویم. جهت محاسبه نسبت های مذکور میبایست از فرمول های زیر استفاده گردد.
