آشنایی با صنعت پالایشگاه
صنعت پالایشگاه نفت، صنعتی است که با آن، از تفکیک و تصفیه نفت خام، محصولات متنوع و پر ارزشی از قبیل گاز مایع، سوخت اتومبیل و هواپیما، سوخت موتورهای دیزل، نفت سفید، حلال‌های نفتی، مواد اولیه صنایع پتروشیمی، روغن موتور، انواع گریس و روغن‌های روان کننده و ده‌ها فرآورده دیگر تولید می‌شود. پالایشگاه، نفت خام را به طیف وسیعی از فراورده های نفتی تبدیل می‌کند.
پالایشگاه‌های نفت بسته به نوع خوراکی که بر مبنای آن طراحی شده اند دارای پیچیدگی‌های متفاوتی هستند که بر اساس آن میزان و نوع محصولات متفاوتی تولید می‌کنند.
طبقه‌بندی فرآورده‌های نفتی
طبقه‌بندی فرآورده‌های نفتی اصلی به ترتیب افزایش جرم مولکولی به قرار زیر است :
- گازهای سبک: این گازها شامل هیدروژن و هیدروکربن‌های سبک می‌باشند و عنوان سوخت صنعتی و یا ماده اولیه پتروشیمی به کار میروند.
- گازهای مایع شده: این گازها عبارتند از پروپان و بوتان و یا مخلوط تجارتی این دو که به عنوان سوخت خانگی یا صنعتی می‌باشد.
- بنزین: به عنوان سوخت موتورهای اتومبیل می‌باشد.
- بنزین‌های مخصوص و نفتا: به عنوان حلال رنگ‌ها و حلال صنعتی در استخراج روغن‌ها و عطرها به کار میروند.
- سوخت جت: در موتورهای واکنشی ، توربین‌های گازی و موشک‌ها مصرف می‌شوند.
- نفت سفید: در انواع چراغ‌ها برای ایجاد روشنایی و گرما به کار می‌رود.
- گازوئیل یا نفت گاز: به عنوان سوخت موتورهای دیزلی مصرف می‌شود.
- نفت سوخت سبک: به عنوان سوخت تأسیسات حرارتی خانگی یا تأسیسات صنعتی کم قدرت به کار می‌رود.
- روغن‌های سبک: هم به عنوان پایه در ترکیب روغن‌های موتور و هم به عنوان روان کننده در مکانیک ظریف به کار می‌رود.
- روغن‌های سنگین: به عنوان پایه با گرانروی بالا در ترکیب روغن‌های موتور وارد می‌شود.
- روغن‌های سیلندر: در ماشین‌های بخار و صنایع سنگین به مصرف می‌رسند.
- پارافین‌ها و موم‌ها: در عایق‌کاری الکتریکی و حفاظت مواد غذایی کاربرد دارند.
- نفت سوخت‌های سنگین: به عنوان سوخت تأسیسات حرارتی پر قدرت و سوخت دیزل‌های بزرگ.
- آسفالت و قیر:مصارف آن در جاده سازی ساختمان هاست.
- کک: به عنوان سوخت صنعتی و نیز در ساخت الکترودها به کار می رود.
صنعت پالایشگاه در جهان
طبق گزارش بریتیش پترولیوم ذخایر نفتی کشف شده جهان یك بیلیون و سیصد و نود و دو میلیارد و چهارصد و شصت و یك میلیون و پنجاه هزار می‌باشد که 5.93 درصد آن در اختیار 14 کشور است. ونزوئلا با بیش از 304 میلیارد بشکه نفت، عربستان سعودی با ۲98 میلیارد بشکه و کانادا با 170 میلیارد بشکه به ترتیب در رتبه های اول تا سوم از نظر ذخایر نفتی قرار دارند. ایران نیز با داشتن 155 میلیارد بشکه ذخایر نفتی در رتبه چهارم قرار می گیرد.
طبق گزارش اوپک، حدود 79 % ذخایر نفت جهان در کشورهای عضو اوپک قرار دارد. 5.۶4 %حجم ذخایر نفت اوپک نیز در خاورمیانه است. ذخایر اثبات شده نفت اوپک در حال حاضر 190،1 میلیارد بشکه است. ونزوئلا، عربستان، ایران و عراق بیشترین میزان ذخایر نفت جهان را در بین کشورهای عضو اوپک در اختیار دارند.
ظرفیت پالایشگاه‌های جهان
63% ظرفیت پالایش جهان در 10 کشور چین، آمریکا، روسیه، هندوستان، ژاپن، کره جنوبی، عربستان، برزیل، آلمان و ایران قرار دارد. ظرفیت بالفعل پالایش نفت خام ایران در حال حاضر ۲ میلیون و ۲00 هزار بشکه در روز می باشد.
پالایشگاه‌های ایران
پالایشگاه‌ها به عنوان ویترین صنایع نفت و گاز کشور، نقش اساسی در تامین سوخت مصرفی حمل و نقل عمومی، خانگی و صنایع را دارا می‌باشند. در حال حاضر 10 پالایشگاه نفت (آبادان، اصفهان، بندرعباس، تبریز، تهران، شازند، شیراز، کرمانشاه، لاوان) در داخل کشور مشغول انجام وظیفه جهت تبدیل نفت خام به محصولات مختلفی همچون، بنزین، نفت گاز، نفت سفید، سوخت جت و سایر فراورده‌ها می‌باشند. که از این بین نیز ۶ پالایشگاه بورسی است.میانگین سن این پالایشگاه ها بیش از 50 سال می‌باشد و بیشتر در نیمه غربی کشور قرار دارند.
میادین نفتی ایران
چهار میدان اهواز، مارون، گچساران و آزادگان و پازنان در مجموع بیش از ۲ میلیون بشکه از ظرفیت تولید روزانه نفت کشور را به خود اختصاص می دهند. ظرفیت تولید نفت خام میدان آزادگان نیز به طور میانگین معادل 40 هزار بشکه در روز است.
ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌ها
پالایشگاه‌هایی که قابلیت تولید فرآورده‌های سبک با ارزش افزوده بالاتر دارند، از نظر سودآوری در وضعیت بهتری قرار می‌گیرند. برای بررسی میزان پیچیدگی پالایشگاه‌ها از شاخصی به نام ضریب پیچیدگی نلسون استفاده می‌شود. این شاخص بین یک تا ۲0 است و هر چه امتیاز بالاتر، پیچیدگی پالایشگاه بیشتر است.
میانگین ضریب پیچیدگی پالایشگاه‌های ایران 5 است در حالی که متوسط جهانی آن 7 می‌باشد. از جمله مزیت‌های بالا بودن ضریب پیچیدگی پالایشگاه می‌توان به انعطاف‌پذیری در نفت خام با کیفیت‌های مختلف، توانایی تولید درصد بیشتری محصولات باارزش و محصولات با کیفیت بالا اشاره کرد.
عوامل موثر بر صنعت پالایشگاه
