روشهای سرمایه گذاری در بورس اوراق بهادار
1- روش مستقیم
در روش سرمایه گذاری مستقیم فرد شخصا اقدام به خرید و فروش سهام می نماید. اما این کار به دلیل ماهیت نوسانی بورس نیاز به مهارت و تجربه بالایی دارد . ضمن اینکه ما باید علاوه بر موارد مذکور، زمان کافی برای تحلیل و بررسی عملکرد شرکت ها و سهام مربوط به آن داشته باشیم تا بتوانیم از بین هزاران هزار سهم یکی را انتخاب و ازآن منتفع شویم.
سرمایه گذاران در روش مستقیم ازطریق مراجعه حضوری به کارگزار، خرید و فروش آنلاین و خرید و فروش اینترنتی سهام می تواند در سهام مدنظر خود سرمایه گذاری انجام دهند.
2- روش غیر مستقیم
این نوع از سرمایه گذاری برای افرادی که به دلایل مختلف اعم از “نداشتن فرصت، اطلاعات و یا مهارت کافی برای بررسی وتجزیه تحلیل و خرید و فروش سهام .” نمی توانند به صورت مستقیم اقدام به خرید و فروش سهام نمایند. مثلا. به این دسته از افراد توصیه می شود که به صورت غیر مستقیم در بورس سرمایه گذاری نمایند مناسب است.
در روش غیر مستقیم، سرمایه گذار مدیریت و گردش سرمایه خود را به افرادی که هم مهارت ودانش مالی بالایی دارند و هم بیشتر وقتشان و یا به عبارت دیگر کل ساعات کاری شان را صرف بررسی و تجزیه و تحلیل گزینه های مختلف سرمایه گذاری می کنند و تجربه کافی برای حفظ سرمایه سرمایه گذاران دارند، می سپارد. درنتیجه سرمایه گذاران با خیالی آسوده سرمایه خود را به آنان سپرده و درآینده از منافعش بهره مند خواهند شد.
سرمایه گذاری غیرمستقیم شامل :
- سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری
- استفاده از خدمات سبدگردانی
ماهیت صندوق های سرمایه گذاری
صندوق نهادی مالی است که فعالیت اصلی آن سرمایه گذاری در اوراق بهادار می باشد و مالکان آن به نسبت سرمایه گذاری خود، در سود و زیان صندوق شریک اند. سرمایه گذارانی که سهام صندوق های مشترک سرمایه گذاری را خریداری می کنند همان مالکان یا سهامداران میباشند و وجوه دریافتی از آنها در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام، اوراق قرضه، ابزارهای کوتاه مدت بازار پول و دارایی های دیگر سرمایه گذاری می شود.
مزایای سرمایه گذاری در صندوق های سرمایه گذاری از منظر سرمایه گذاران :
صندوق های سرمایه گذاری در جهان
صندوقهای سرمایه‌گذاری در جهان قدمتی چند صد ساله دارند؛ به طوری که تاسیس اولین صندوق سرمایه‌گذاری به اوایل قرن هجدهم میلادی بر میگردد. در حقیقت در سال 1822 پادشاه هلند اولین صندوق سرمایه‌گذاری با سرمایه ثابت را راه‌اندازی کرد. ودر سال ۱۸۴۹ یک صندوق سرمایه‌گذاری شبیه به صندوقهای عصر حاضر در سوییس شروع به کار کرد که خود ناشی از یک تحول عظیم بوده است.
همچنین اولین صندوق سرمایه‌گذاری با سرمایه بسته در شهر بوستون در سال 1893 در ایالات متحده افتتاح شد و بعد از آن در 1924 اولین صندوق سرمایه‌گذاری مدرن شروع به فعالیت نمود. اما در واقع پس از وقوع بحران اقتصادی در بازارهای مالی ایالات متحده در سال 1929وکاهش اقبال عمومی به شرکت‌های سرمایه‌گذاری، صندوق‌ها به عنوان یک ابزار جدید مالی نزد سرمایه‌گذاران ایالات متحده رواج روز افزون یافته و تعداد آنها به ۷۱۹ صندوق رسید.
صندوق های سرمایه گذاری مشترک در دهه ۱۹۸۰ به ایالات متحده معرفی شد. صندوق های اولیه ایالات متحده عموما صندوقهای بسته با تعداد ثابت سهام بودند که اغلب با قیمت هایی بالاتر از ارزش خالص دارایی های سبد سهام معامله می شدند.
در سال های اخیر هزاران هزار صندوق در انواع مختلف تاسیس شده است و تعداد صندوق های سرمایه گذاری مشترک در سراسر جهان از سال 2007 به بعد دو برابر شده ، براساس آخرین آمار ، تعداد صندوقهای مشترک در سطح جهان بیش از 76000 صندوق است و ارزش دارایی‌های تحت مدیریت آنها به تریلیون ها دلار میرسد.
از رقم مذکور دارایی های بازنشستگی سهم قابل توجهی را به خود اختصاص داده ، تا جایی که کل دارایی های صندوق های بازنشستگی در سراسر جهان در سال 2020 از 56 تریلیون دلار فراتر رفته. به علاوه ، در سال 2021 حدود 8600 صندوق قابل معامله در مبادلات (ETF) وجود داشته.
نمودار زیر نشان دهنده دارایی های مدیریت شده در صندوق های سرمایه گذاری سراسر جهان در سال 2020، بر اساس مناطق جهانی به میلیارد دلار آمریکا است.
رشد روز افزون این صندوق‌ها در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه نشانگر اقبال عمومی به آنها در عرصه اقتصاد ملی است و تنوع کمیت و کیفیت آن ها در هر کشور به یکی از معیارهای توسعه اقتصاد آن کشور تبدیل شده است.
غول جهانی صندوق های سرمایه گذاری
ایالات متحده بدون شک بزرگترین صنعت صندوق سرمایه گذاری در جهان را دارد. تقریباً نیمی از دارایی های جهانی تحت مدیریت صندوق های باز تنظیم شده در ایالات متحده میباشد. عمق صندوق های سرمایه گذاری در ایالات متحده بدلیل مشارکت گسترده خانواده های آمریکایی در فعالیت های سرمایه گذاری است. باتوجه به علاقه زیاد مردم در ایالات متحده به سرمایه گذاری در صندوقهای مشترک ، تا سال 2020، تقریباً 46 درصد از جمعیت ایالات متحده حداقل یکی از آن صندوق ها را در اختیار داشته است.
در حقیقت سهم دارایی مالی خانوارها که در صندوق های سرمایه گذاری نگهداری می شود، از سال 1995 تا 2020 حدود 11% رشد داشته که نشان از روند افزایش اعتماد خانوارها به صندوق های سرمایه گذاری و در نتیجه افزایش تدریجی سرمایه گذاری آنان در سال های اخیر است.
در سال های اخیر با وجود روزهای سختی که صندوقهای سرمایه‌گذاری در بحران مالی داشته‌اند، تنها در ایالات متحده نزدیک به ۹ هزار صندوق سرمایه‌گذاری با حجم بیش از ۱۵هزار میلیارد دلار، به فعالیت پرداخته اند.
صندوق های سرمایه گذاری در ایران
صندوق سرمایه گذاری در ایران از مصادیق تعریف بند ۲۱ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار مصوب مجلس شورای اسلامی در آذر ماه ۱۳۸۴ و بند 5 ماده یک قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاست های کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی مصوب آذر ماه 1388است و با الهام از متعارف ترین شکل از صندوق های سرمایه گذاری در سایر کشورها طراحی شده است.
مطابق بند ۲۰ و ۲۱ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار (مصوب آذر ماه ۱۳۸۴ مجلس شورای اسلامی) صندوقهای سرمایه گذاری از جمله نهادهای مالی هستند که فعالیت اصلی آنها سرمایه گذاری در اوراق بهادار می باشد و مالکان آن به نسبت سرمایه گذاری خود در سود و زیان شریک هستند.
بعدها ماده یک قانون توسعه ابزارها و نهادهای مالی جدید به منظور تسهیل اجرای سیاستهای کلی اصل چهل و چهارم قانون اساسی، محدوده فعالیت صندوق های سرمایه گذاری را از صرف سرمایه گذاری در اوراق بهادار به موضوع فعالیت مصوب صندوق گسترش داده است. مطابق تعریف بند مذکور صندوق سرمایه گذاری نهادی مالی است که منابع حاصل از انتشار گواهی سرمایه گذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایه گذاری می کند. مجوزتاسیس را در موضوع فعالیت صندوقهای سرمایه گذاری توسط سازمان بورس و اوراق بهادار صادر می شود و فعالیت آنها تحت نظارت سازمان انجام می گیرد.
تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری در ایران به اسفند ماه سال 1386 بر میگردد. در آن مقطع زمانی هفت صندوق سرمایه گذاری کارگزاری بانک صادرات، بانک ملی، حافظ، سهم آشنا، خبرگان سهام، پویا و پیشتاز به مقدمات راه‌اندازی و پذیره نویسی خود را طی کردند و در فروردین و اردیبهشت سال 1387 فعالیت خود را به صورت رسمی آغاز نمودند ، صندوق های مذکور از نوع صندوق سرمایه گذاری در اندازه کوچک بودند و تعدادشان تا پایان سال 1387 به 14 صندوق رسید.
اولین صندوق سرمایه گذاری در اندازه بزرگ در بهمن سال 1387 با نام صندوق سرمایه گذاری یکم ایرانیان تاسیس گردید.
بدلیل بازدهی مناسب صندوق های تازه تاسیس در سال های قبل و استقبال بیش از پیش سهامداران حقیقی از صندوق ها در سال 1388 ، تعداد 18 صندوق دیگر به جمع صندوقهای سرمایه‌گذاری پیوستند ،که از این تعداد 2 صندوق درآمد ثابت، 3 صندوق سهامی بزرگ و بقیه از نوع صندوق سهامی در اندازه کوچک بودند.
در طی سال‌های گذشته صندوقهای سرمایه‌گذاری رشد خوبی از خود نشان دادند که در نتیجه هر سال نوع جدیدی از صندوق ها به بازار عرضه شده.
اولین صندوق سرمایه گذاری شاخصی در سال 1389 با نام صندوق شاخصی کارآفرین ، و در سال بعد از آن دو نوع صندوق با پیش‌بینی سود ، صندوق نیکوکاری و نیز صندوق های قابل معامله (ETF) در سال1392تاسیس گردید.
از رخدادهای مهم سال 1393 میتوان به تاسیس صندوق درآمد ثابت حامی و در سال 1395 افتتاح اولین صندوق سرمایه گذاری جسورانه و اولین صندوق سرمایه گذاری در طلا اشاره کرد .
انواع صندوق های سرمایه گذاری
صندوق ها بر اساس پارامتر هایی مانند نوع فعالیت، اندازه ، شرایط تقسیم سود ، ترکیب دارایی‌ها و در نتیجه میزان ریسک و بازده به انواع مختلفی تقسیم شده است. در بین صندوق های سرمایه گذاری، صندوق با درآمد ثابت، مختلط، سهامی و مبتنی بر سکه طلا، پرمخاطب‌ترین صندوقهای بورس هستند.
مقایسه صندوق های سرمایه گذاری :
برای مقایسه صندوق های سرمایه گذاری، پارامتر هایی از قبیل موارد زیر پر اهمیت است:
- ضریب بتا،
- ضریب آلفا،
- خالص ارزش دارایی (NAV)،
- همبستگی با رشد شاخص و همبستگی با افت شاخص،
- بررسی عملکرد و بازدهی دوره گذشته صندوق ها،
در این بین، بررسی ضریب بتای صندوق های سرمایه گذاری نقش پررنگ تر و با اهمیت تری را ایفا می‌کند. یکی از بهترین سایت ها که میتوان عملکرد و اطلاعات مربوط به صندوق های سرمایه گذاری را در آن جستجو کرد و آن هارا با یکدیگر مقایسه نمود، سایت FIPIRAN می باشد.
خالص ارزش دارایی (NET ASSET VALUE) :
در سایت هر صندوق ، به صورت روزانه سه نوع NAVگزارش میشود ، که شامل :
- NAV – صدور: ارزش هر واحد صندوق را نشان می‌دهد و در واقع همان وجهی است که بابت خرید هر واحد در صندوق های مبتنی بر صدور و ابطال، می بایست پرداخت گردد.
- NAV – ابطال: وجهی است که پس از انصراف از سرمایه گذاری و درخواست خروج از صندوق، در صندوق های مبتنی بر صدور و ابطال به ازای هر واحد به سرمایه گذار پرداخت میشود.
- NAV– آماری: در شرایط مشخصی مانند ایجاد صف فروش سنگین بر روی برخی از سهم های صندوق برای مدت طولانی، مدیران صندوق می‌توانند قیمت برخی از سهام موجود در سبد سرمايه گذاری خود را تعدیل کنند. که در این صورت به ارزش خالص دارایی گزارش‌شده NAV آماری گفته میشود.
ارزش خالص دارایی در واقع همان تغییرات ارزش دارایی‌ها در کنار سود تقسیمی آن‌هاست که بر بازده کل کسب شده از سبد دارایی‌ها تاثیرگذار است ، دارایی‌های هر صندوق روزانه ارزش‌گذاری میشود و اگر بدهی‌های صندوق را که معمولا شامل بدهی بابت خرید سهام به کارگزاری‌ها و بدهی به ارکان صندوق است ، از آن کم کنیم، ارزش خالص دارایی های صندوق بدست می‌آید. با تقسیم این عدد بر تعداد واحدهای صندوق، می‌توانیم ارزش خالص هر یک از واحد های صندوق یا NAV را بدست آوریم.
اهمیت خالص ارزش دارایی آنجایی مشخص میشود که بدانیم ارزش گذاری واحد های صندوق و قیمت صدور و ابطال واحدها براساس NAV تعیین میشود و همسو با تغییرات آن در نوسان است و در جمع بندی آخر میتوان گفت، سود و زیان هر سرمایه‌گذار از محل تغییر ، ارزش واحدهای صندوق یا به عبارتی حق سرمایه گذار از منابع صندوق مشخص میشود.
جمع بندی :
با بررسی تاریخچه صندوق های سرمایه گذاری به این نتیجه میرسیم که شناخت عموم مردم از بازار سرمایه و اعتماد آنها به این بازار باعث رشد صندوقهای سرمایه‌گذاری شده و پتانسیل هایی مانند سرمایه گذاری با منابع اندک و بهره گیری از مزایای موجود هر صندوق و نیز عدم نیازمندی به واسطه های روش مستقیم مثل دانش، وقت و تجربه بمانند محرکی قوی برای پیشرفت سریعتر این صندوق ها میباشد.