صنعت سرمایه‌گذاری یکی از صنایع طبقه‌بندی شده در بازار ایران است. شرکتهای سرمایه‌گذاری در هر حوزه‌ای که بتوانند ارزش افزوده‌ای ایجاد کنند، وارد می‌شوند. این شرکت‌ها درحوزه‌هایی نظیر زمین، طلا، ابزارهای تامین مالی، سپرده‌های بانکی وسهام شرکتهای پذیرفته‌‌شده یا نشده در بورس و… سرمایه‌گذاری می‌کنند. شرکتهای سرمایه‌گذاری با توجه به خط مشی و دیدگاهی که دارند بیشترین وزن سبد دارایی خود را به چند سهم یا صنعت خاص اختصاص می‌دهند.
باتوجه به نمودار زیر صنعت سرمایه گذاری با سهم 24% ای از کل بازار ، بیشترین سهم از کل را به خود اختصاص داده است، که نشان دهنده گستردگی و تعدد نمادهای این صنعت است.
نمودار زیر ارزش بازار شرکت های صنعت سرمایه گذاری را نشان میدهد، با استناد به اطلاعات موجود ، فارس و میدکو بیشترین ارزش و نماد های ودانا ، وآتوس کمترین ارزش بازار را دارند.
مروری بر ساختار شرکت های سرمایه گذاری
شرکتهای سرمایه گذاری (Investment Company) بر اساس بند ۲۱ ماده یک قانون بازار اوراق بهادار جمهوری اسلامی ایران، شرکت سرمایه‌گذاری از مصادیق نهادهای مالی است که طبق اساسنامه حرفه و موضوع اصلی فعالیت آن سرمایه‌گذاری در سهام، سهم الشرکه، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها یا سایر اوراق بهادار دارای حق رای شرکت‌ها، موسسات یا صندوقهای سرمایه‌گذاری با هدف کسب انتفاع بدون کسب کنترل یا نفوذ قابل ملاحظه در شرکت، مؤسسه یا صندوق سرمایه‌گذاری سرمایه‌پذیر در چارچوب قوانین و مقررات است و از نظر حقوقی به دو شکل سهامی خاص و عام وجود دارد. مطابق مصوبه مورخ 25/01/1391 هیأت مدیره سازمان بورس و اوراق بهادار، حداقل سرمایه شرکتهای سرمایه‌گذاری و مادر (هلدینگ) مبلغ یکصد میلیارد ریال تعیین گردیده‌است.
این شرکت‌ها از مجموعه‌ای از افراد متخصص تشکیل شده که وضعیت شرکتهای پذیرفته شده در بورس را بررسی و آنالیز می‌کنند و می‌دانند چه موقع باید سهام این شرکت‌ها را خرید و چه زمان فروخت تا بیشترین سود را بدست آورند. یعنی فعالیت اصلی این شرکت‌ها خرید و فروش سهام شرکتهای بورسی و غیر بورسی در بهترین زمان است.
شرکتهای سرمایه‌گذاری سهام شرکت‌ها را با هدف مدیریت خود شرکت نمی‌خرند، یعنی اصلا برایشان مهم نیست چه کسی دارد آن‌ها را مدیریت می‌کند. برایشان مهم این است که عملکرد شرکت خوب باشد و به بیشترین سوددهی برسد تا خودشان هم از این سوددهی نفع ببرند. هر زمان هم که شرکت به سوددهی نرسد یا روند نزولی در پیش گیرد، سهامش را می‌فروشند. بنابراین نگاه شرکت های سرمایه گذاری به خرید سهام شرکت‌ها نگاهی کوتاه مدت است.
شرکت های سرمایه گذاری فعالیتی در چارچوب تعیین شده توسط سازمان بورس و اوراق بهادار دارند و عملکرد و فعالیت آن‌ها همواره تحت نظر است.
انواع شرکت های سرمایه گذاری:
اما مطابق با متداول‌ترین نوع تقسیم‌بندی، شرکتهای سرمایه‌گذاری با توجه به نوع شخصیت حقوقی آن‌ها تقسیم می‌شوند. بر این اساس، شرکتهای سرمایه‌گذاری در سه دسته‌ی سهامی عام، سهامی خاص و سرمایه‌گذاری استانی قرار می‌گیرند.
فعالیت شرکت های سرمایه گذاری
مطابق با اساسنامه پیشنهادی سازمان بورس و اوراق بهادار، فعالیت‌های شرکت های سرمایه گذاری به دو دسته‌ی فعالیت‌های اصلی و فعالیت‌های فرعی تقسیم شده است که جزئیات آن به شرح زیر است:
1- فعالیت‌های اصلی:
الف- سرمایه‌گذاری در سهام، سهم الشرکه واحدهای سرمایه‌گذاری ، صندوق‌ها یا سایر اوراق بهادار دارای حق رأی شرکت‌ها، مؤسسات یا صندوق های سرمایه گذاری با هدف کسب انتفاع، به طوری که به تنهایی یا به همراه اشخاص وابسته خود، کنترل شرکت، موسسه یا صندوق سرمایه‌گذاری سرمایه پذیر را در اختیار نگرفته یا در آن نفوذ قابل‌ملاحظه نیابد.
ب- سرمایه‌گذاری در سایر اوراق بهادار که به طور معمول دارای حق رأی نیست و توانایی انتخاب مدیر یا کنترل ناشر را به مالک اوراق بهادار نمی‌دهد.
2- فعالیت‌های فرعی:
الف- سرمایه‌گذاری در مسکوکات، فلزات گران‌بها، گواهی سپرده‌ی بانکی و سپرده‌های سرمایه‌گذاری نزد بانک‌ها و مؤسسات مالی اعتباری مجاز
ب- سرمایه‌گذاری در سهام، سهم الشرکه، واحدهای سرمایه‌گذاری صندوق‌ها یا سایر اوراق بهادار دارای حق رأی شرکت‌ها، مؤسسات یا صندوقهای سرمایه‌گذاری با هدف کسب انتفاع به طوری که به تنهایی یا به همراه اشخاص وابسته خود، کنترل شرکت، موسسه یا صندوق سرمایه‌گذاری سرمایه پذیر را در اختیار گرفته یا در آن نفوذ قابل‌ملاحظه بیابد.
ج- سرمایه‌گذاری در سایر دارایی‌ها از جمله دارایی‌های فیزیکی، پروژه‌های تولیدی و پروژه‌های ساختمانی با هدف کسب انتفاع
د- ارائه خدمات مرتبط با بازار اوراق بهادار از جمله:
- پذیرش سمت در صندوقهای سرمایه‌گذاری
- تأمین مالی بازارگردانی اوراق بهادار
- مشارکت در تعهد پذیره‌نویسی اوراق بهادار
- تضمین نقدشوندگی، اصل یا حداقل سود اوراق بهادار
و- شرکت می‌تواند در راستای اجرای فعالیت‌های مذکور، در حدود مقررات و مفاد اساسنامه اقدام به اخذ تسهیلات مالی یا تحصیل دارایی نماید یا اسناد اعتباری بانکی افتتاح کند و به واردات یا صادرات کالا بپردازد و امور گمرکی مربوطه را انجام دهد. این اقدامات فقط در صورتی مجاز است که در راستای اجرای فعالیت‌های شرکت ضرورت داشته باشند و انجام آن‌ها در مقررات منع نشده باشد.
در حال حاضر ده‌ها شرکت سرمایه گذاری در بورس فعالیت می‌کنند که برخی از آن‌ها مربوط به بانک‌ها یا موسسات اعتباری و لیزینگ هستند و برخی هم در زمینه‌های تخصصی مثل خودرو، ساختمان، صنایع شیمیای و… سرمایه‌گذاری می‌کنند.
اساسنامه :
شرکتهای سرمایه‌گذاری نیز اساسنامه دارند که در آن شرح فعالیت‌ها وقوانین حاکم بر فعالیتشان بیان شده است. در اساسنامه همه شرکتهای سرمایه‌گذاری یک سری فعالیت‌های مشترک وجود دارد که به شرح زیر است:
- خرید، فروش و پذیره نویسی سهام شرکتهای تولیدی، بازرگانی و خدماتی پذیرفته شده در بازار بورس و اوراق بهادار تهران و بازار فرابورس ایران
- خرید یا انتشار اوراق مشارکت
- سرمایه‌گذاری در انواع شرکت‌ها، موسسات، طرح‌ها و پروژه‌ها
- استفاده از تسهیلات مالی و اعتباری بانک‌ها، شرکتهای بیمه و موسسات مالی و اعتباری داخلی و خارجی
- ارائه خدمات مشاوره‌ای
پورتفوی شرکت های سرمایه گذاری
سبد سهام یا همان پورتفوی، ترکیب مناسبی از سهام یا سایر دارایی‌ها است که یک سرمایه‌گذار آن‌ها را خریداری می‌کند. هدف از تشکیل سبد سهام، تقسیم ریسک بین چند سهم یا دارایی است که به این ترتیب زیان یک سهم یا دارایی با سود سایر دارایی‌ها یا سهام جبران میشود.
شرکتهای سرمایه‌گذاری پورتفوی متنوعی از سهام و صنایع مختلف دارند. پورتفوی این شرکت‌ها از ۲ بخش کلی سهام پذیرفته شده در بورس و سهام پذیرفته نشده در بورس (سهام شرکتهای خارج از بورس) تشکیل شده است.
کاربرد پورتفو در شرکت های سرمایه گذاری:
شرکت‌ها با توجه به سیاست و دیدگاه خود بیشترین وزن دارایی‌هایشان را به چند سهم یا صنعت خاص اختصاص می‌دهند. به‌طور مثال نماد “وخارزم” از دید بسیاری از فعالان بازار سرمایه نشان‌دهنده شرکتی است که در گروه بانک‌ها سرمایه‌گذاری می‌کند.از دید تکنیکالی در بسیاری از مواقع نمودار این نماد با نمودار نماد “وبصادر” که یکی از اصلی‌ترین و مهم‌ترین نماد در سبد سرمایه‌گذاری وخارزم است، هم‌پوشانی دارد.
کاربرد صورت وضعیت پرتفو یکی از موارد مهم در صورت وضعیت پورتفوی شرکتهای سرمایه‌گذاری جدول سهام شرکتهای سرمایه‌پذیر بورسی است. با توجه به ارزش روز سهام موجود در پورتفو، سهامی که بیشترین وزن را در پورتفوی شرکت سرمایه‌گذار دارد از اهمیت برخوردار است. با دانستن این مورد سهامی که بیشترین تاثیر را در پورتفوی شرکت سرمایه‌گذاری دارد، قابل شناسایی است. به‌طور مثال زمانی که یک نماد برای تعدیل سود متوقف میشود و تعدیل مثبت سود خود را از طریق سامانه کدال اعلام می‌نماید، امکان خرید سهام وجود ندارد. حال با دانستن نکته فوق می‌توان اقدام به خرید سهام شرکت سرمایه‌گذاریی نماییم که بیشترین وزن پورتفوی آن را سهام مورد نظرتشکیل میدهد.
نتیجه دیگری که از بررسی صورت وضعیت پورتفوی یک شرکت سرمایه‌گذاری نسبت به دوره قبل آن می‌توان گرفت، این است که با تغییرات تعداد سهام و یا قیمت سهام ارزش کل پورتفوی بورسی تغییر می‌کند. در صورتی که معمولا پورتفوی غیر بورسی به دلیل عدم تغییر قیمت روزانه سهام و عدم سهولت انجام معاملات، دستخوش تغییرات ماهانه چندانی نمی‌شود.
یکی دیگراز موارد حائز اهمیت در بررسی صورت وضعیت پورتفو این است که با مشاهده جدول پورتفوی شرکت سرمایه‌گذار، می‌توانیم میزان یا درصد سهام بورسی و غیر بورسی آن را در یابیم. هر اندازه وزن پورتفوی بورسی شرکت سرمایه‌گذار بیشتر باشد ارزش‌گذاری آن شرکت بر مبنای NAV دقیق‌تر خواهد بود.
بنابراین در یک جمع‌بندی کلی می‌توانیم بگوییم وابستگی NAV هر شرکت سرمایه‌گذاری به نمادهایی است که ارزش بازار آن‌ها در صورت‌وضعیت پرتفوی آن شرکت، دارای اختلاف زیاد با سایر نمادها باشد.
سود شرکت های سرمایه گذاری
سوددهی شرکت های سرمایه گذاری به دو بخش تقسیم میشود:
1- سود نقدی
این قسمت از سود را شرکت سرمایه‌گذاری در ازاء هر سهم، به صاحب سهام پرداخت می‌کند. نرخ بازده نقدی نیز مانند صندوق های سرمایه گذاری، از تقسیم مبلغ سود پرداختی به هر سهم بر ارزش هر سهم محاسبه میشود.
در بحث سود سهام پرداختی هر سهم وآداک ، مدیریت ، وبهمن بیشترین EPS و وشمال ، وسمازن، وگستر کمترین EPS را داشته است.
2- عواید سرمایه‌ای
این بخش از درآمد بابت افزایش ارزش سهام شرکت حاصل میشود و ناشی از افزایش ارزش اوراق بهادار موجود در سبد دارایی‌های شرکت است، درست مثل صندوق های سرمایه گذاری.
به این ترتیب اگر بخواهیم بازده کل سرمایه‌گذاری در شرکتهای سرمایه‌گذاری را به دست آوریم، مجموع این دو بخش را بر ارزش سرمایه‌گذاری اولیه تقسیم می‌کنیم. حاصل این تقسیم می‌تواند نشان دهنده عملکرد شرکت سرمایه‌گذاری باشد و از فرمول روبرو محاسبه میشود:
نمودار زیر بازدهی یکسال گذشته شرکتهای سرمایه گذاری بورسی را نشان میدهد، باتوجه به اطلاعات مندرج در نمودار، ولقمان و ومدیر بیشترین بازدهی و وگستر ، وشمال به ترتیب کمترین بازدهی یکساله را دارا میباشند.
بازده حقوق صاحبان سهام (RoE)
همچنین از نظر بازده حقوق صاحبان که بعنوان معیار ارزیابی کارآیی مدیریت شرکت در رابطه با استفاده از دارایی های شرکت برای بدست آوردن سود محسوب می شود نماد وارس و وآداک بیشترین و در مقابل وگستر ، وتوسکا کمترین سهم را دارند.
هرچند بازده کل سرمایه گذاری یکی از شاخص‌های مهم برای بررسی نحوه عملکرد یک شرکت سرمایه‌گذاری یا هر نهاد مالی دیگر است، اما موضوع دیگری نیز باید مد نظر سرمایه‌گذاران قرار بگیرد و آن میزان ریسک در سرمایه‌گذاری است.
باتوجه به مطالعات صورت گرفته بین تمام شرکت های سرمایه گذاری بورسی ، از بین سهم ها واحصا، وآتوس دارای بتا منفی و در مقابل ومشان دارای بالاترین بتا میباشند.
همانطور که صندوق های سرمایه گذاری بر اساس میزان ریسک انواع مختلفی دارند و سرمایه‌گذار باید ابتدا ریسک پذیری خود را بسنجد و بعد صندوق مناسب را انتخاب کند، شرکت های سرمایه گذاری هم میزان ریسک متفاوتی دارند.
ارزش گذاری سهام شرکتهای سرمایه‌گذاری
ارزش گذاری سهام شرکت های سرمایه گذاری بر دو اساس صورت می‌گیرد:
1- روش خالص ارزش دارایی‌ها:
خالص ارزش دارایی‌های یک سهم در واقع ارزش یک سهم از شرکت سرمایه‌گذاری و معادل ارزش خالص دارایی‌ها (NAV) در صندوق های سرمایه گذاری است. این روش بر ارزش روز یا ارزش منصفانه برآوردی دارایی‌ها و اوراق بهادار شرکت استوار است.
به عبارتی این ارزش برآوردی از ارزش ذاتی یک سهم شرکت را نشان میدهد و مانند صندوق های سرمایه گذاری از تقسیم خالص دارایی‌های شرکت (با کسر بدهی‌های شرکت) بر تعداد سهام متعلق به سهام‌داران به دست می‌آید.
برای ارزش گذاری شرکت های سرمایه گذاری معمولا از نسبت P/NAV استفاده میشود. نسبت P/NAV از دو واژه Price به معنای قیمت یا ارزش بازار و NAV یا Net Asset Value به معنای خالص ارزش دارایی یا ارزش واقعی تشکیل شده است؛ در واقع نسبت P/NAV نشان دهنده نسبت قیمت هر سهم به خالص ارزش دارایی یا ارزش واقعی هر سهم میباشد; در واقع در بین نماد های صنعت سرمایه گذاری نماد وملی و شمال و وآتوس دارای بیشترین سهم از این نسبت اند.
2- روش ارزش بازار:
از آنجا که سهام تعدادی از شرکتهای سرمایه گذاری در بازار سهام پذیرفته شده و مورد معامله قرار می‌گیرند، ارزش دیگری بر اساس میزان عرضه و تقاضای بازار پیدا می‌کنند. این ارزش می‌تواند با ارزش خالص دارایی‌ها متفاوت باشد و از این جهت با صندوق های سرمایه گذاری فرق دارد، البته به جز صندوق های سرمایه گذاری قابل معامله (ETF).
نگاهی سریع به اهم نسبت ها در صنعت سرمایه گذاری :
