صنعت داروسازی به جهت ارتباط با سلامت در دنیا از صنایع اصلی و اساسی به شمار می‌رود تا جایی که پیشرفت در این صنعت برای کشورها از معیارهای توسعه یافتگی محسوب میشود. داروسازی یکی از صنایع بزرگ دنیا با رشد سالانه ۳ تا ۶ % است؛ درآمد صنایع داروسازی دنیا از ۸۰۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۹ به 1265.2 میلیارد دلار در سال 2020 رسیده است و پیش بینی میشود در سال ۲۰۲۳ به ۱۵۰۰ میلیارد دلار برسد. بر اساس آمار وبسایت استاتیستا روند درآمد بازار جهانی دارو از سال 2017 تا 2020 در نمودار زیر قرار گرفته شده‌است.
سهم بخش سلامت از GDP دنیا حدود 10 % می باشد. 14 % از هزینه‌های بخش سلامت متعلق به بخش دارو است. بازار جهانی داروسازی در سالهای اخیر رشد چشمگیری داشته‌است. بازار جهانی دارو در سال های اخیر رشد قابل توجهی را تجربه کرده است. تا پایان سال 2020، کل بازار جهانی دارو حدود 1.27 تریلیون دلار آمریکا ارزش داشت. این افزایش قابل توجهی نسبت به سال 2001 است که ارزش بازار تنها 390 میلیارد دلار آمریکا بود. این صنعت در میان صنایع دنیا از جهت هزینه های تحقیق و توسعه در مقام اول ایستاده است تا جایی که حدود 20 % از هزینه های تحقیق و توسعه کل صنایع دنیا متعلق به صنعت داروسازی می‌باشد.
بازار داروسازی در جهان
بازار ایالات متحده عنوان بازار پیشروی جهانی در صنعت داروسازی دارد و گروه بازارهای نوظهور به دنبال آن قرار دارد. بازارهای نوظهور می‌تواند شامل کشورهای کم درآمد و متوسط مانند برزیل، هند، روسیه، کلمبیا و مصر باشد. پیش بینی میشود تا سال 2030 بازارهای فعال در ایالات متحده آمریکا با فروش 628 میلیارد دلار و همچنین اروپا در حوزه دارو فعال و پیشرو باشند. لازم به ذکر است که آمریکا سالانه حجم زیادی از مواد شیمیایی و یا بیولوژیکی جدید تولید میکند. در دوره چهارساله 2014 تا 2018، شرکت‌های آمریکایی حدود 125 ماده شیمیایی و در همان دوره کشورهای اروپایی حدود 70 ماده موثره جدید تولید نمودند. بر اساس پیش‌بینی‌های صورت گرفته توسط وبسایت استاتیستا، پیشبینی رشد 160% صنعت دارو در سراسر جهان و بالاترین نرخ رشد پیشبینی برای هندوستان با 232% است.
در جدول زیر ارزش بازار 5 شرکت برتر داروسازی قرار گرفته شده است.
بسیاری از شرکت‌های داروسازی برجسته از ایالات متحده آمده‌اند و بنابراین، جای تعجب نیست که این کشور دارای بزرگترین بازار دارویی در سراسر جهان باشد. چین به یکی از بازیگران اصلی این صنعت تبدیل شده است و نرخ رشد سالنه بازار نوظهور داروسازی در سالهای اخیر بسیار زیاد بوده است. برخی از شرکت‌های موجود در این لیست به صورت چند ملیتی نیز فعالیت می‌کنند.
داروسازی در ایران
در کشور ۱۷۰ شرکت دارای پروانه تولید داروهای انسانی هستند که از این تعداد، ۱۲۰ شرکت فعال بوده و ۱۰ تا ۳۰ شرکت، سهم اصلی بازار را در اختیار دارند. حدود ۷۵ شرکت نیز در حوزه تولید مواد اولیه، مواد مؤثره و بسته‌بندی دارو فعالیت می‌کنند . تعداد نیروهای مستقیم شاغل در صنعت داروسازی، حدود 25 هزار نفر و تعداد غیر مستقیم، بالغ بر 100 هزار نفر می‌باشد. در فهرست رسمی دارویی ایران۳۴۰۰ نوع فرآورده دارویی مختلف شامل 1400 مولکول مختلف ثبت شده که از این تعداد، ۲۲۰۰ نوع فرآورده دارویی اکنون در بازار موجود است. با استناد به گزارشات، ایران به لحاظ مصرف دارو، جزو 20 کشور اول جهان بوده و مقدار مصرف آن در حدود 4 برابر میانگین جهانی است.که باعث شده است از لحاظه سرانه مصرف‌کننده در آسیا در جایگاه دوم قرارگیرد.
ارزش کل تقاضای صنعت داروی کشور در سال 1399 به میزان 350 هزار میلیارد ریال بود است که سهم تولیدکننده در حدود 300 هزار میلیارد ریال و مابقی سهم واردات بوده است. حجم مقداری فروش بیش از 44 میلیارد عدد بوده است و سهم واردات کمتر از 600 میلیون عدد بوده است. از 1431 دارو در فهرست دارویی کشور، کمتر از 14% مواد موثره در داخل تولید میشود نشان میدهد که این صنعت وابستگی بیش از 70% به واردات دارد.
بر اساس مصاحبه انجام‌شده با نایب رئیس اتحادیه وارد کنندگان دارو: ((ماده اولیه‌ای که برای دارو وارد کشور میشود حدود 80 الی 90% از هند و چین تامین میشود. اینکه میگویند ما در واردات ماده اولیه به خودکفا هستیم دروغ است و امسال حدود 1.5 میلیارد دلار برای واردات مواد اولیه ارز تخصیص داده شده است.))
تولید
روش تولید صنعت داروسازی در سه سطح قابل تقسیم است:
صنایع دارویی در بازار سرمایه
صنایع دارویی بازار سرمایه با بیش از 35 نماد و ارزش 800 هزار میلیارد ریال، سهمی حدود 1% از کل بازار سرمایه ایران را در اختیار دارد. حوزه فعالیت شرکت‌ها در گروه دارویی متنوع و در زنجیره ارزش است.
چند شرکت پخش و چند شرکت داروهای نهایی انسانی و دامی و نیز شرکت‌های تولید مواد بسته‌بندی دارو در بازار سرمایه ایران پذیرفته شده اند.
در میان شرکت‌های معرفی‌شده، با تعدادی از آنها آشنا می‌شویم.
موضوع فعالیت شرکت طبق اساسنامه در زمینه فراورده های دارویی (اعم از مواد اولیه یا محصول نهایی) می‌باشد. این شرکت در حوزه های توسعه و انتقال دانش فنی، تجاری سازی فناوری‌ها و تولید دارو( از مواد اولیه موثره دارویی تا محصول نهایی)، خدمات بازرگانی )صادرات،واردات و پخش) در عرصه دارویی و سایر خدمات پشتیبانی، فعالیت می نماید.
شرکت سرمایه گذاری البرز (سهامی عام) به عنوان هلدینگ تخصصی دارویی در کشور است که شرکت‌های تابعه آن شامل شرکت البرز بالک، گروه دارویی سبحان، آتی فارمد، البرز دارو، سبحان دارو، سبحان انکولوژی، شرکت کی بی سی، پخش البرز، سرمایه‌گذاری اعتلاء البرز، ایران دارو و داروسازی تولید داارو می‌باشند. فعالیت اصلی این شرکت، سرمايه گذاری و مشاركت در شركت‌ها و مؤسسات توليدی، بازرگاني، ساختمانی و خريد و فروش سهام آنها و خريد و فروش اوراق بهادار و اوراق قرضه و انجام هر گونه عمليات بازرگانی مجاز مربوط به موضوع شركت بوده و تمرکز اصلی آن بر تولید و توزیع فرآورده های دارویی، محصولات شوینده و مواد غذایی و صنعت دارو است.
شرکت پخش البرز (سهامی عام) دارای دو خط دارو و کالاهای مصرفی است که به سه دسته دارو، مواد مصرفی و ملزومات پزشکی تقسیم می‌شوند. بازارهای اصلی این شرکت، بازارهای داخلی بوده و رقبای آن، شرکت دارو پخ ش، پخش هجرت، پخش رازی و پخش قاسم ایران هستند.
گروه دارویی سبحان یک شرکت هلدینگ است که شامل شرکت‌های تابعه سبحان دارو، البرز دارو، ایران دارو، کی بی سی، سبحان انکلوژی می‌باشد. این شرکت جزء شرکت‌های فرعی گروه سرمایه‌گذاری البرز می‌باشد. فروش صادراتی این شرکت، هم از طریق شرکت های واسطه و هم به طور مستقیم از سوی شرکت عمدتًا به کشورهای عراق، افغانستان و سوریه انجام میشود.
شرکت سرمایه گذاری البرز دارو به عنوان بزرگ ترین تولیدکننده داروهای قلبی عروقی ایران، در سال 1355 با نام "اینترنشنال پروداکتس" به ثبت رسید . موضوع اصلی فعالیت شرکت عبارت است از تولید و فروش و نیز وارد نمودن محصولات نهایی در زمینه دارویی، غذایی، مواد شیمیایی و آرایشی و بهداشتی، ملزومات و تجهیزات پزشکی و توزیع آن و همچنین، وارد کردن مواد اولیه خام یا نیمه ساخته و لوازم بسته‌بندی مورد استفاده در محصوالت فوق و انجام عملیات تحقیقاتی .
شرکت سبحان دارو محصولاتی از جمله فرآورده‌های دارویی، مکمل‌‌های رژیمی و ورزشی، غذایی و پروبیتیک، آرایشی و بهداشتی و شیمیایی تولید میکند.
فعالیت اصلی این شرکت، واردات، صادرات، خرید و فروش و توزیع کلیه کالاها و محصولات مجاز از جمله دارو به صورت آماده مصرف، نیمه آماده، مواد اولیه و بالک دارو، انواع داروهای دامی و مکمل‌ها و غذای دام، تجهیزات پزشکی و دندانپزشکی، آزمایشگاهی، ارتوپدی و بیمارستانی و.. و واردات واکسن‌های مورد نیاز وزارت بهداشت است.