بانک جدید شرق، اولین بانک ایران به شیوه امروزی بود و فعالیت این بانک تنها یک سال ادامه داشت و سپس تمامی امتیازات خود را به بانک شاهی واگذار کرد، و بانک شاهی ایران که بعدها به بانک تجارت تغییر نام داد، به عنوان نخستین بانک ایران میباشد.
تا قبل از انقلاب ۱۳۵۷، از ۳۶ بانک فعال در کشور ۸ بانک دارای مالکیت دولتی، ۱۶ بانک دارای مالکیت خصوصی ایرانی و ۱۲ بانک دارای مالکیت مختلط ایرانی و خارجی بودند. پس از انقلاب ۱۳۵۷ در تاریخ ۱۷ خردادماه ۱۳۵۸ شورای انقلاب، بانک‌های کشور را ملی اعلام کرد و برخی از بانک‌ها در یکدیگر ادغام شدند. بانک تجارت نیز از ادغام ۱۲ بانک تجاری داخلی و مشترک داخلی–خارجی، تحت عناوین، بانک ایران و انگلیس، بانک بین‌المللی ایران و ژاپن، بانک تجارتی ایران و هلند، بانک ایران و خاورمیانه، بانک اعتبارات ایران، بانک بازرگانی ایران، بانک ایرانشهر، بانک صنایع ایران، بانک شهریار، بانک ایرانیان، بانک کار و در قالب شرکت سهامی خاص با مالکیت دولت جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از بزرگترین بانک های فعال در شبکه بانکی کشور که نقش انکارناپذیری در رشد و اعتلای اقتصاد ملی دارد ، به موجب مصوبه مورخ 1358/7/25 مجمع عمومی بانک ها با سرمایه ای بالغ بر 39 میلیارد ریال در تاریخ 1358/9/29 در اداره ثبت شرکت ها به ثبت رسید و سپس در سال ۱۳۶۰ شمسی هم بانک ایران و روس نیز به آن ملحق گردید.
پیرو ابلاغ سیاست های کلی اصل 44 قانون اساسی ، سهام بانک تجارت به عنوان یکی از بانک های دولتی مشمول واگذاری ، آماده عرضه در بورس شد. تغییر شخصیت حقوقی بانک به سهامی عام و جایگزینی اساسنامه جدید در تاریخ 1387/12/3 در اداره ثبت شرکت ها و موسسات غیر تجاری ثبت و آگهی شد و سهام بانک در تاریخ 1388/2/9 در بورس اوراق بهادار پذیرفته و از تاریخ 1388/02/28 در بازار اول بورس اوراق بهادار تابلو فرعی با نماد وتجارت قرار گرفت.
در سال ۱۳۸۸شمسی سهام بانک تجارت به دولت جمهوری اسلامی ایران، سازمان بیمه سلامت ایران، سهام عدالت، بانک کشاورزی، سازمان خصوصی‌سازی، شرکت تدبیرگران کارکنان بانک تجارت و … عرضه شد؛ هم‌اکنون بخشی از سهام این بانک، در بازار سرمایه و بورس اوراق بهادار معامله می‌شود.
با توجه به تغییرات به وجود آمده در ساختار مالکیت ، لزوم بازنگری در ماموریت ها و استراتژی های بانک بیش از پیش مورد توجه قرار گرفت. بر همین اساس تحلیل هوشمندانه شرایط بازار ، شناسایی و ورود به کسب و کارهای جذاب و مرتبط با محصولات و خدمات بانکی و مالی برای رفع نیازهای مشتریان و تامین منافع همه ذینفعان، به عنوان رویکرد مستمر بانک انتخاب شده است. تلاش در جهت مشتری مداری ، تامین منافع پایدار سهامداران و سرمایه گذاران از طریق کسب بازدهی مناسب ، تبدیل شدن به یکی از بزرگترین بانک های بورسی از حیث میزان سرمایه ، تلاش برای ایفای مسئولیت های اجتماعی ، کسب جایگاه برتر از حیث مانده پذیرش تعهدات درمیان فعالان سیستم بانکی ، اعتماد روزافزون مردم به بانک به عنوان حافظ منافع سپرده گذاران و تامین کننده منابع مالی چرخه اقتصاد کشور و همچنین کسب عنوان بانک برتر از حیث تلاش برای بهبود مستمر در فرآیندهای افزایش دهنده بهره وری نشان از حرکت بانک به سمت ایجاد تغییرات بنیادین دارد.
از جمله مسئولیت های اجتماعی بانک نیز می توان به مشارکت در احداث برخی اماکن آموزشی و بهداشتی در نقاط محروم کشور، مشارکت در آزادی زندانیان جرایم غیر عمد، اعطای کمک های مالی و پرداخت تسهیلات به هموطنان آسیب دیده از حوادث طبیعی، حمایت مالی از جشنواره های دانشجویی و نیز اعطای تسهیلات به صنایع سازگار با محیط زیست اشاره کرد. هم اکنون ، بانک تجارت با سرمایه ای معادل 223,926,127 میلیون ریال، و حدود 15.000 نفر پرسنل و با به کارگیری فناوری های نوین، ارائه خدمات متمایز به مشتریان در بیش از 1300 شعبه ریالی و واحد ارزی در سراسر کشور و دو شعبه برون مرزی در فرانسه(پاریس) و تاجیکستان(دوشنبه) و یک دفتر در چین(پکن) جزو بزرگترین بانک های تجاری کشور و مورد اعتماد بانک های معتبر بین المللی است.
تعداد کل سهام این بانک 223,926 میلیون و ارزش دفتری کل آن 309,182 میلیارد ریال است که نسبت به سال گذشته 84% افزایش یافته است، علاوه بر آن ارزش بازار بانک تجارت 398,588 میلیارد ریال می باشد .
خدمات بانک تجارت
سهامداران عمده
بزرگترن سهامداران عمده بانک تجارت صندوق بازارگردانی تجارت با مالکیت 15 درصدی است و بعد از آن میتوان بترتیب به دولت جمهوری اسلامی ایران ، شرکت سرمایه گذاری صبا تامین، صندوق سرمایه گذاری واسطه گری مالی یکم، شرکت‌سرمایه‌گذاری استانی تهران و شرکت‌سرمایه‌گذاری استانی خراسان رضوی با درصدهای مالکیت 10%، 6% و 5.5% ، 2.3% و 2.2% بوده و حضور سایر شرکت های سرمایه‌گذاری استانی نظیر فارس خوزستان ، اصفهان ، آذربایجان و …… نیز با مالکیت 1 تا 2 درصدی با اهمیت است.
شرکت های زیر مجموعه بانک تجارت
بانک تجارت با دارا بودن 21 شرکت زیر مجموعه یکی از بانک‌های بسیار فعال در زمینه بنگاه‌داری است. فعالیت این بانک در زمینه شرکت‌داری بسیار متنوع است و از ساختمان‌سازی تا تولید برق و آرد را در بر می‌گیرد. در حال حاضر سرمايه گذاري ملي ايران ، تأمين سرمايه كاردان ، سرمايه گذاري ايرانيان(سهامي خاص) ، مولد نيروگاهي تجارت فارس ، صرافي تجارت و سرمايه گذاري ساختماني تجارت بترتیب با مالکیت 41% ، 31%، 100% 99% 100% 100% و ساير شرکتهاي پذيرفته شده در بورس و خارج از بورس زیر مجموعه بانک تجارت قرار دارند.
همچنین این بانک جزو سهامداران عمده شرکت های فولاد مبارکه اصفهان ، پالايش نفت بندرعباس ، شرکت پالايش نفت تهران ، پالايش نفت تبريز و پالايش نفت اصفهان با مالکیت زیر5% میباشد . به علاوه نمودار زیر نشان دهنده سرمایه گذاری بانک تجارت در شرکت های فوق الذکر به نسبت بهای تمام شده آنان برای بانک است.
افزایش‌سرمایه شرکت
عملیات اجرایی بانک از همان تاریخ ثبت اولیه آغاز گردید و با ادغام بانک‌های فوق الذکر، سرمایه اولیه بانک تجارت به 39,120 میلیارد ریال رسید. این بانک از تاریخ تاسیس 8 مرتبه افزایش سرمایه داده است که 4 مرتبه آن از محل تجدید ارزیابی دارایی‌ها بوده است. آخرین افزایش سرمایه اعلامی بانک در سال1397 باحدود 390% درصد افزایش سرمایه بوده است که بموجب آن سرمایه فعلی شرکت به 223,926,127 میلیون ریال رسیده است، که این رقم با احتساب سرمایه اسمی موجود در بین تمام نمادهای بانکی دارای رتبه نخست است و درعین حال رتبه سوم ارزش بازار صنعت بانک در بورس را با رقم 398,588 میلیارد ریال بعد از بانک پاسارگاد و بانک ملت را داراست که به عبارتی حدود 56% تفاوت بین دو رقم فوق مشاهده میگردد که نسبت به نماد های وبملت و وپاسار درصد معقول تری میباشد.
نگاهی به عملکرد چند سال اخیر بانک تجارت
1- سود و زیان
از نظر سود و زیان بانک تجارت بعد از چند سال زیاندهی در سال 1398 از کانال منفی خارج و سوددهی اعلام نمود ، که این مسئله موجب شد ، این بانک در سال 1399 ، 36,534,873 و در سال بعد ازآن ۶۱,۶۴۳,۸۹۸ میلیون ریال سود انباشته شناسایی کند که نسبت به سال 1399 رشد حدود 59 درصدی را نشان میدهد، اما همانطور که در نمودار زیر قابل مشاهده است سودخالص در سال 1400 نسبت به سال قبلش کاهش 69 درصدی را نشان میدهد که دلیل این کاهش را میتوان افزایش 217 درصدی هزینه مطالبات مشکوک ااوصول ، 60 درصدی هزینه سود سپرده گذاران ، 140درصدی بهای تمام شده خدمات ارائه شده و50درصدی زيان مبادلات و معاملات ارزي دانست.
2- درآمد ها
بر اساس مطالعات صورت گرفته درآمد های سال 1401 به تفکیک در نمودار زیر گردآوری شده ، که باتوجه به ماهیت بانک ها درآمدتسهیلات اعطایی در هر 2 ماه فروردین و اردیبهشت بالاترین عدد را نشان میدهد اما در اردیبهشت این عدد نسبت به ماه قبل خود رشدی بالغ بر ۱,۱۴۳,۰۷۹ میلیون ریال از خود نشان داده . در ضمن بین اجزا تسهیلات اعطایی مرابحه دارای بالاترین رقم است که نشان از اهمیت آن در کسب درآمد و سودسازی بانک ها دارد.
مرابحه در بانک به معنای اعطای کارت اعتباری است که موسسه اعتباری میتواند به‌وسیله آن و در چارچوب ضوابط مربوط ازجمله آیین‌نامه فصل سوم قانون عملیات بانکی بدون ربا و دستورالعمل اجرایی عقد مرابحه تا حداکثر سقف قابل اختصاص به مشتری تسهیلات مرابحه اعطا نماید تا با استفاده از کارت اعتباری جهت خرید اموال و دریافت خدمات اقدام نماید.
به علاوه در فرودین ماه 1401 بانک تجارت از نظر درآمد سپرده گذاری با مبلغی بالغ بر 4053 میلیون ریال رتبه دوم و از نظر درآمد اوراق بدهی با مبلغ 2159 رتبه نخست را بین بانک های موجود در بازار سرمایه کسب کرده که این نشان از سرمایه گذاری بیشتر این بانک نسبت به مابقی بانک هاست که البته به دلایل وجود سرمایه عظیم این بانک ، دور از ذهن نیز نبوده است.
همچنین در مقایسه با بانک های موجود در بازار سرمایه ، بانک تجارت در مجموع 20% از کل درآمد کارمزد و 8% از کل هزینه های کارمزد را به خود اختصاص داده که این نسبت ها منتج به کسب رتبه دوم از نظر خالص کارمزدها با رقم 5940 میلیون ریال برای این بانک گردیده.
نسبت کفایت سرمایه
نسبت کفایت سرمایه از نسبت‌های سنجش سلامت عملکرد و ثبات مالی بانک‌ها و موسسات مالی است و گویای این موضوع است که بانک‌ها باید سرمایه کافی برای پوشش دادن ریسک ناشی از فعالیت‌های خود داشته باشند تا از منابع سپرده‌گذاران در برابر ریسک های وارده محافظت نمایند. نسبت کفایت سرمایه در واقع هم ارز نسبت مالکانه (نسبت حقوق مالکانه به دارایی ها) در شرکت‌های تولیدی است و به نوعی همان کارکرد را دارد .
بانک تجارت از نظر کفایت سرمایه در سال 1400 دارای رقمی بالغ بر 2.36 و در سال 1399 دارای نسبت کفایت سرمایه 2.92 بوده است و در سال ۱۴۰۱ مقرر شده راهكارهاي بهبود نسبت كفايت سرمايه در دستور كار این بانک قرار گیرد.
جمع بندی
با بررسی نماد وتجارت در بورس اوراق بهادار متوجه عظمت سرمایه این بانک در مقابل سایر بانک های بورسی می شویم که این موضوع میتواند منجر به سرمایه گذاری بیشتر و عظیم تر بانک در حوزه های گسترده تر شود ، و در نتیجه درصورت وجود رونق اقتصادی و کاهش تورم منتج به سود هرچه بیشتر این بانک خواهد شد، علاوه بر این هرچه نقدینگی بانک ها بالاتر باشد، تسهیلات اعطایی آن ها بالاتر خواهد بود که این امر نیز منتج به سوآوری عملیاتی هرچه بیشتر بانک خواهد شد. اما با تمام این تفاسیر بانک تجارت از نظر سود خالص در سال گذشته عملکرد مناسبی از خود نشان نداده و کاهشی بالغ بر 69 درصد را تجربه کرده که این به معنای قرارگیری در جایگاه دوم زیاندهی بعد از بانک صادرات میباشد.
در حقیقت با بررسی های صورت گرفته در سال 1401 بانک تجارت مفتخر به کسب رتبه سوم در تراز عملیاتی گردیده است، با این وجود جهت خرید درست و به موقع این سهم بررسی نسبت های مالی بانک و شرکت های زیر مجموعه آن و جارت تکنیکال آن نیز خالی از لطف نخواهد بود.