همانطور که در گام سومِ تحلیل بنیادی بیان شد، در نگارش ترازنامه 3 بخش اصلی دارایی ها، بدهی و حقوق صاحبان سهام وجود دارد ؛ دارایی ها در سمت راست ترازنامه به صورت جداگانه و بدهی و حقوق صاحبان سهام در سمت چپ آن گزارش میگردند. هرکدام از سرفصل های اصلی مذکور خود به دسته های مختلف تقسیم میشوند که هر دسته شامل اقلام جزئی دیگری نیز میباشند؛ برای مثال میتوان به دسته بندی دارایی ها اشاره نمود که به شرح زیر میباشد:
حالا که با دسته بندی دارایی ها آشنا شدیم به سراغ شرح کامل زیر مجموعه ی آن ها میرویم:
دارایی های جاری
دارایی جاری یا همان Current Asset یک بخشی از حساب های ترازنامه و زیر فصل دارایی هاست که در سمت راست ترازنامه گزارش میگردد. در حقیقت دارایی های جاری دارایی هایی هستند که قابلیت نقدشوندگی بالایی دارند یا به عبارت دیگر، این سرفصل ارزش همه دارایی هایی را که می‌تواند طی یک سال به‌صورت معقول به پول نقد تبدیل شود، نشان می‌دهد. در ضمن این نوع دارایی، دارایی های نقدی نیز نامیده می شوند وهمانطور که از نام این دارایی مشخص است، نسبت به دارایی های ثابت از طول عمر کوتاه تری برخوردار هستند.
دلیل اهمیت دارایی های جاری لزوم وجود آن ها به جهت اهمیتشان برای کسب و کار هر شرکت است، زیرا برای تأمین منابع مالی، پرداخت های روزمره و هزینه های در حال انجام همین دارایی ها اند که مورد استفاده قرار میگیرند.
انواع دارایی های جاری
موجودی نقد(Cash)
وجه نقد را میتوان مشمول اسکناس هایی که یک شرکت در اختیار دارد یا همان مانده حساب جاری یک شرکت و یا حتی مسکوکات و …. که قابلیت نقدشوندگی شان بسیار بالا باشد دانست، بطوریکه بتوان در معاملات از آن ها استفاده کرد و توسط آن نیازهای اساسی یک شرکت تامین گردد.
شبه نقد(Idle cash)
شبه نقد را میتوان جایگزین وجه نقد دانست و به سپرده های غیردیداری و مدت دار اطلاق می شود.
سرمایه گذاری‌های کوتاه‌مدت (Short-term investments)
این دسته از سپرده ها توسط شرکت برای بهره برداری و استفاده از سود سپرده ایجاد می شود.
سفارشات و پیش پرداخت ها (Advance)
همانطور که از نام این حساب پیداست، پرداخت قبل از موعد بابت هزینه ها را پیش پرداخت گویند که به نوعی یک طلب از شرکت خدماتی خواهد بود. به عبارت دیگر مبلغی که جهت خرید مواد اولیه و یا هزینه ها از قبیل بیمه اموال و یا هزینه اجاره پرداخت میشود را پیش پرداخت میگویند. که در آینده نزدیک آن کالا دریافت و یا آن خدمت محقق خواهد شد.
موجودی مواد و کالا(Inventories)
موادی که در انبار شرکت تحت عنوان مواد اولیه، مواد نیمه آماده یا محصول آماده در مدت زمان مشخص نگهداری می شوند و در تولید محصولات از آن استفاده میگردد را به اصطلاح موجودی کالا میگویند.
حساب‌های دریافتنی(Account receivable)
بدهی هایی که شرکت های دیگر به شرکت دارند یا به عبارتی طلب شرکت از شرکت های دیگر را حساب های دریافتنی، بدهکاران و یا دریافتنی می نامند، گفتنی این حساب را میتوان به جاری و غیرجاری و یا حتی تجاری و غیر تجاری نیز تقسیم نمود.
گفتنی است در ترازنامه عنوانی به نام خالص حساب های دریافتنی داریم که این قلم نشان دهنده کسر ذخیره مطالبات مشکوک الوصول از مانده حساب های دریافتنی است؛ حساب ذخیره مطالبات مشکوک الوصول همانطور که در نامش نیز قید شده ذخیره ای است که به جهت نقد نشدن مانده مطالبات در نظر گرفته میشود و معمولاً بر اساس درصدی از فروش نسیه شرکت لحاظ میگردد.
سایر حسابها و اسناد دریافتنی (Other receivables)
حصه‌ای از حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و غیرتجاری بلندمدت که انتظار می‌رود، ظرف یک سال از تاریخ ترازنامه به وجه نقد یا دارایی دیگری تبدیل شود و نقد شدن آن قریب به یقین است.
دارایی های غیر جاری
دارایی هایی که در طول یک سال یا در طول چرخه عملیاتی شرکت ( هرکدام طولانی تر است)، نتوانند به پول نقد تبدیل شوند، در دسته‌بندی دارایی های غیر جاری قرار میگیرند و همچنین به‌عنوان “دارایی های بلندمدت” نیز شناخته میشوند. این نوع دارایی ها نیز مانند دارایی های جاری به نوع کسب و کار شرکت بستگی دارند، و عموماً شامل زمین، تجهیزات، سرمایه گذاری های بلند مدت و …. هستند که از نقدشوندگی پایینی برخوردارند و نمی‌توان آنها را به‌راحتی به پول نقد تبدیل کرد.
انواع دارایی های غیرجاری
دریافتنی‌های بلندمدت
حسابها و اسناد دریافتنی تجاری و غیرتجاری بلندمدت شامل کلیه مطالبات از مشتریان، مدیران، اعضا وکارکنان، شرکتهای وابسته و عضو گروه و سایر دریافتنی‌هایی که انتظار نمیرود طی سال جاری یا آتی وصول شوند ، در حقیقت تنها تمایز آن با حساب های دریافتنی کوتاه مدت همان مدت زمان وصولش میباشد.
داراییهای ثابت مشهود
همانطور که در گام سوم مطرح شد منظور از داراییهای ثابت مشهود، دارایی‌هایی است که در جریان فعالیت اصلی واحد تجاری مورد استفاده قرار می‌گیرد و انتظار نمیرود که ظرف سال مالی آینده، به هر شکلی از جریان فعالیت کنار گذاشته شود و یا به عبارتی فروش برود، به علاوه این دارایی ها ملموس و عینی اند به این معنا که وجود فیزیکی آن ها همواره قابل مشاهده است. برای نمونه میتوان به تجهیزات و ماشین‌آلات یک کارخانه اشاره نمود.
داراییهای نامشهود
منظور از داراییهای نامشهود، دارایی‌هایی است که قابل قیمت‌گذاری هستند، اما وجود فیزیکی ندارند و به عبارتی ملموس و عینی نیستند. حق تألیف، سرقفلی، حق اختراع و… نمونه‌ای از داراییهای نامشهود است.
سرمایه‌گذاری بلندمدت
در حالت کلی، سرمایه گذاریها را میتوان به دو نوع سرمایه گذاری کوتاه مدت و سرمایه گذاری بلند مدت تقسیم کرد؛ سرمایه گذاری بلند مدت به سرمایه گذاریهایی اطلاق میشود که میزان نقد شوندگی آنها کمتر از سرمایه گذاری های کوتاه مدت باشد و مانند پول نقد یا داراییهای مالی نبوده و برای رسیدن به سودآوری بالاتر، نیازمند زمان بیشتری باشند؛ به عبارت دیگر سرمایه گذاریهایی که برای مدت زمان بیش از یک سال در نظر گرفته شوند، سرمایه گذاری بلند مدت اطلاق میشود.
سایر دارایی‌ها
دارایی‌هایی که در دسته‌های یاد شده نگنجند، در دسته سایر دارایی‌ها طبقه‌بندی میشوند.